Ομιλία του προέδρου της Ένωσης Λογοτεχνών Κύπρου κ. Λεωνίδα Γαλάζη
«Ένωση Λογοτεχνών Κύπρου (1978-2018):
Σαράντα χρόνια δημιουργίας και προσφοράς στα πολιτιστικά μας δρώμενα»
Κύριε Διευθυντή των Πολιτιστικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού,
Κύριε Επικεφαλής του Πολιτιστικού Γραφείου της Κ.Ε. του ΑΚΕΛ,
Αγαπητά ιδρυτικά μέλη και αγαπητές οικογένειες των εκλιπόντων ιδρυτικών μελών της Ένωσης Λογοτεχνών Κύπρου,
Αγαπητοί πρώην πρόεδροι και αγαπητά διατελέσαντα μέλη των Δ.Σ. της Ε.Λ.Κ.,
Αγαπητά μέλη της Ε.Λ.Κ.,
Κυρίες και κύριοι,
Η Ένωση Λογοτεχνών Κύπρου συμπληρώνει φέτος σαράντα χρόνια δημιουργικής παρουσίας και προσφοράς στα πολιτιστικά δρώμενα της Κύπρου. Γι’ αυτό το Διοικητικό μας Συμβούλιο αποφάσισε να τιμήσει, με την ευκαιρία των σαραντάχρονών μας, τα ιδρυτικά μας μέλη και τις οικογένειές τους για την προσφορά τους στην Ένωσή μας αλλά και ευρύτερα στη λογοτεχνία και στον πολιτισμό μας. Είναι βέβαια γνωστό ότι, χωρίς τη δημιουργική μόνωση, την περισυλλογή και την αυτοσυγκέντρωση, δύσκολα μπορεί να υπάρξει αξιόλογη λογοτεχνική δημιουργία. Από την άλλη, ωστόσο, αυτή είναι σαν να μην υπάρχει αν δεν τη δεξιώνεται το κοινό. Και είναι εδώ που αναδεικνύεται η προσφορά των λογοτεχνικών σωματείων, η οποία είναι ευρύτερα παιδευτική. Οι πρωτοπόροι που τιμούμε σήμερα (αρκετοί από τους οποίους δεν βρίσκονται πια μαζί μας), αλλά και πολλοί άλλοι μεταγενέστεροι στυλοβάτες, εργάστηκαν με ανιδιοτέλεια τόσο για την ανάπτυξη της Ένωσης Λογοτεχνών Κύπρου, ως ενός δραστήριου και δυναμικού λογοτεχνικού σωματείου με παγκύπρια εμβέλεια και εξακτίνωση στον διεθνή χώρο, όσο και για την ανάδειξη της αξίας της λογοτεχνικής δημιουργίας, που δυστυχώς ακόμη και σήμερα δεν θεωρείται αυτονόητη από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και άλλους φορείς, οι οποίοι θα μπορούσαν να ενισχύσουν τις λογοτεχνικέςοργανώσεις στην απέλπιδα προσπάθειά τους για την ανάπτυξη κουλτούρας φιλαναγνωσίας στο ευρύτερο κοινό, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ευρύτερη πνευματική του καλλιέργεια.
Τα πρώτα βήματα της Ένωσης Λογοτεχνών Κύπρου ανάγονται στο 1978, λίγα χρόνια μετά το Πραξικόπημα και την Τουρκική Εισβολή του 1974,εποχή κατά την οποία ήταν ιδιαίτερα αισθητή η ανάγκη για τη σύσταση ενός νέου λογοτεχνικού σωματείου, το οποίο θα έπαιρνε θέση γύρω από τα διάφορα κρίσιμα ζητήματα που απασχολούσαν τον λαό και θα εργαζόταν σύντονα για την ανάπτυξη της λογοτεχνίας. Σύμφωνα με μια μαρτυρία,[1] πριν από την επίσημη ίδρυση της Ε.Λ.Κ. είχε συσταθεί Προσωρινή Επιτροπή για την προετοιμασία της Ιδρυτικής Συνέλευσης, η οποία συνεδρίαζε, κατά κανόνα, στην οικία των Χρίστου και Ευγενίας Πετρώνδα. Η Επιτροπή αυτή προετοίμασε το έδαφος για την ιδρυτική συνέλευση, που πραγματοποιήθηκε στις 7 Μαΐου 1978. Σε δελτίο Τύπου με ημερομηνία 10/5/1978 σημειώνεται: «Την περασμένη Κυριακή (7 Μαΐου) σαράντα περίπου λογοτέχνες της παλαιότερης αλλά και της νεώτερης γενιάς απ’ όλη την Κύπρο συγκεντρώθηκαν σε ιδρυτική συνέλευση στην Πνευματική Στέγη Λευκωσίας και αποφάσισαν να ιδρύσουν σωματείο με τ’ όνομα “Ένωση Λογοτεχνών Κύπρου”. Στη συνέχεια η συνέλευση αυτή επεξεργάστηκε και ενέκρινε το καταστατικό του σωματείου […]». Στην ίδια συνέλευση έγιναν και οι πρώτες αρχαιρεσίες της Ε.Λ.Κ. και αναδείχθηκε το πρώτο Διοικητικό της Συμβούλιο, με ιδρυτικό πρόεδρο τον πεζογράφο Γιώργο Φιλίππου Πιερίδη.[2]
Οι σκοποί του νέου λογοτεχνικού σωματείου, όπως παρατίθενται στο έγγραφο «Συστατική Πράξις Σωματείου»[3] είναι: «α) Οργανωμένη παρουσία των λογοτεχνών στην Κυπριακή κοινωνία, η συμβολή τους στην ανάπτυξη της πολιτιστικής ζωής και την περιφρούρηση των δημοκρατικών θεσμών στον τόπο˙ β) Προστασία και προώθηση των συμφερόντων των Κυπρίων λογοτεχνών˙ γ) Προβολή και διάδοση της Κυπριακής λογοτεχνίας στο εσωτερικό και στο εξωτερικό˙ δ) Δημιουργία αλληλεγγύης και συνεργασίας μεταξύ των Κυπρίων λογοτεχνών, και μεταξύ αυτών και των λογοτεχνών του εξωτερικού˙ ε) Ανάπτυξη συνεργασίας μεταξύ της ΕΝΩΣΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ ΚΥΠΡΟΥ και άλλων φορέων της πολιτιστικής ζωής του τόπου˙ ζ) Συμμετοχή της ΕΝΩΣΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ ΚΥΠΡΟΥ στα καυτά προβλήματα του τόπου και στα παγκόσμια και η) Τόνωση του αγωνιστικού φρονήματος του λαού».
Τα Διοικητικά Συμβούλια της Ε.Λ.Κ. από το 1978 έως σήμερα εργάστηκαν με βάση τους πιο πάνω σκοπούς (τα πρώτα λίγα χρόνια με την οικονομική στήριξη των Υπουργείων Πολιτισμού της Ελλάδας και Παιδείας της Κύπρου και έπειτα αποκλειστικά με χορηγίες του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού)και, στην προσπάθειά τους να τους υλοποιήσουν, συχνά αντιμετώπισαν δυσκολίες και εμπόδια, που αποτυπώνονται στα Πρακτικά των Συνεδριάσεών τους, καθώς και στα Πρακτικά των Γενικών Συνελεύσεων.Και ο Γ.Φ. Πιερίδης, που ηγήθηκε της Ένωσης στα πρώτα δύο χρόνια της λειτουργίας της (1978-1980), και οι επόμενοι πρόεδροι (Γιάννης Κατσούρης, Θεοκλής Κουγιάλης, Χρίστος Χατζήπαπας, Χρήστος Μαυρής, Χρίστος Χατζήπαπας και Γιώργος Μολέσκης), πλαισιωμένοι από τα λοιπά μέλη των Διοικητικών τους Συμβουλίων, τα οποία δεν είναι δυνατόν εδώ να αναφέρουμε αναλυτικά (και απολογούμαστε γι’ αυτό), ανάλωσαν μεγάλο μέρος του χρόνου τους για την πραγμάτωση του οράματος, όπως αυτό προδιαγράφεται στην ιδρυτική πράξη και στο Καταστατικό του Σωματείου.
Ας επιχειρήσουμε, λοιπόν, στο πλαίσιο του περιορισμένου χρόνου που διαθέτουμε, έναν συνοπτικό και εξ ανάγκης μη πλήρη απολογισμό των Πεπραγμένων της Ένωσης Λογοτεχνών Κύπρου από το 1978 έως σήμερα, καθώς και μια διερεύνηση των προοπτικών και των δυνατοτήτων της για τα επόμενα χρόνια.
Η οργανωμένη παρουσία των λογοτεχνών στην Κυπριακή κοινωνία και η συμβολή τους στην ανάπτυξη της πολιτιστικής ζωής επιδιώχθηκε συστηματικά όλα αυτά τα χρόνια με ένα πλήθος εκδηλώσεων και άλλων δράσεων. Οι συνεργασίες και συνδιοργανώσεις εκδηλώσεων με δήμους και άλλους φορείς επιτεύχθηκαν επανειλημμένα και εξακολουθούν να επιδιώκονται, δεδομένου ότι η τοπική αυτοδιοίκηση μπορεί να προσφέρει πολλά στην προβολή και στη διάδοση του έργου των λογοτεχνών μας στο ευρύ κοινό. Εκείνο που επιδιώχθηκε κατά καιρούς, χωρίς ωστόσο να επιτυγχάνεται συστηματικά εξαιτίας αντικειμενικών δυσκολιών, ήταν η αποκέντρωση των εκδηλώσεων και η εξάπλωση των δραστηριοτήτων της Ε.Λ.Κ. σε όλες τις πόλεις. Αυτή είναι μία πρόκληση και για το νυν Διοικητικό Συμβούλιο, που αναζητεί τρόπους να έλθει πιο κοντά στους λογοτέχνες και το κοινό όλης της Κύπρου.
Εξάλλου, η περιφρούρηση των δημοκρατικών θεσμών στον τόπο ήταν και εξακολουθεί να αποτελεί ύψιστη αξία για το σωματείο μας, όπως διαφάνηκε με διάφορες κατά καιρούς παρεμβάσεις του στα πολιτικά δρώμενα του τόπου, με παράλληλες τοποθετήσεις του γύρω από μείζονα περιφερειακά και διεθνή ζητήματα, όπως ήταν λόγου χάρη η έκδοση ανακοινώσεων για καταδίκη της Χούντας στην Τουρκία και των σχεδίων διάφορων χωρών για την κατασκευή της βόμβας νετρονίου (1981).[4]Παράλληλα, όπως σημειώνεται σε Ανακοινωθέν του Γραφείου Δημοσίων Πληροφοριών, ύστερα από την επίσκεψη του πρώτου Δ.Σ. της Ε.Λ.Κ., μόλις δύο βδομάδες μετά τη σύστασή του, στον Υπουργό Παιδείας δρα Χρ. Σοφιανό, επισημάνθηκε στον ίδιο ότι η καλλιέργεια του αγωνιστικού φρονήματος αποτελεί «πρώτιστο και κύριο μέλημα των Λογοτεχνών, γιατί το θεωρούν σαν την κύρια προϋπόθεση στον αγώνα της Κύπρου για επιβίωση και λευτεριά».[5]
Η προστασία και η προώθηση των καλώς νοούμενων συμφερόντων των Κυπρίων λογοτεχνών (όχι μόνο και αποκλειστικά σε συνάρτηση με τους υλικούς όρους της διαβίωσής τους, αλλά και σε σχέση με την αποστολή τους στη σύγχρονη κοινωνία) επιδιώχθηκε τις πρώτες δύο δεκαετίες λειτουργίας της Ε.Λ.Κ. με δημόσιες συζητήσεις,[6]υπομνήματα προς την τότε Μορφωτική Υπηρεσία του Υπουργείου Παιδείας και αργότερα, μετά την ένταξή μας στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συγγραφέων, με επαφές με τα ομόλογα λογοτεχνικά σωματεία ευρωπαϊκών κρατών.Ιδιαίτερα σημαντική, το τελευταίο διάστημα, ήταν η διεκδίκηση για την εφαρμογή της ευρωπαϊκής οδηγίας για το Δικαίωμα του Δημόσιου Δανεισμού και στην Κύπρο, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την παραχώρηση ενός εφάπαξ κατ’ έτος αποδιδόμενου ποσού, το οποίο δεν κρίνεται ικανοποιητικό, όχι μόνο σύμφωνα με εμάς, αλλά και με βάση απόψεις που διατυπώθηκαν από τους Ευρωπαίους εταίρους μας. Κρίνεται, λοιπόν, ότι το θέμα αυτό πρέπει να επανεξεταστεί με διαβούλευση των άμεσα εμπλεκόμενων φορέων, ώστε να αυξηθεί η σχετική χορηγία και να διαφοροποιηθεί ο τρόπος κατανομής της στα λογοτεχνικά σωματεία. Σχετικό με το θέμα της ευημερίας των λογοτεχνών είναι και το ζήτημα της τιμητικής σύνταξης σε όσους από αυτούς αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα, το οποίο απασχόλησε πολύ συχνά τα Διοικητικά Συμβούλια της Ε.Λ.Κ.[7] Είναι και για μας ζητούμενο να προσδιορίσουμε τις διαστάσεις αυτού του προβλήματος και να καθορίσουμε τη στάση μας.
Η προβολή και η διάδοση της λογοτεχνίας μας στο εσωτερικό και στο εξωτερικό ήταν και παραμένει ο κεντρικός άξονας της δραστηριοποίησής μας. Ας δούμε πρώτα τις ενέργειες με τις οποίες προβλήθηκε και διαδόθηκε η σύγχρονη κυπριακή λογοτεχνία στο εσωτερικό. Από το 1978 έως σήμερα με πλήθος εκδηλώσεων, ημερίδων και συνεδρίων, που αξίζει να καταγραφούν συστηματικά ως μια σημαντική ψηφίδα της ιστορίας της λογοτεχνίας μας, η Ένωση Λογοτεχνών Κύπρου διευκόλυνε τη συνάντηση των συγγραφέων με το κοινό και τη μελέτη της παλαιότερης λογοτεχνίας μας. Από τις διοργανώσεις αυτές σημειώνουμε ενδεικτικά τη σειρά επτά διαλέξεων για τις απαρχές της κυπριακής λογοτεχνίας με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Κυπριακή Λογοτεχνία: Οι ρίζες» (Δεκέμβριος 1979-Φεβρουάριος 1980), τις εκδηλώσεις για τους Γιώργο Φιλίππου Πιερίδη (1982), Δώρο Λοΐζου (1994), Αχιλλέα Πυλιώτη,[8] Τάσο Στεφανίδη, Γιώργο Κωνστάντη, Θεόδωρο Στυλιανού και Νεσιέ Γιασίν (1996), Ντίνα Κατσούρη[9]και Θεοκλή Κουγιάλη (1997), Χριστάκη Γεωργίου (2000),[10]Παύλο Λιασίδη (2001),[11]Τεύκρο Ανθία (2003), Φικρέτ Ντεμιράγ και Μεχμέτ Κανσού (2005), Γιάννη Κατσούρη (2010),καθώς και τις ημερίδες για τα εκατόν χρόνια από τον θάνατο του Βασίλη Μιχαηλίδη και για την Κυπριακή λογοτεχνία και Κριτική μετά το 1960 (2017), ενώ με μεγάλη συχνότητα και πυκνότητα οργανώνονταν και οργανώνονται παρουσιάσεις νέων εκδόσεων των λογοτεχνών μας. Ειδικά η σημασία της σειράς διαλέξεων «Κυπριακή Λογοτεχνία: Οι ρίζες» τονίστηκε από τον τότε Υπουργό Παιδείας δρα Χρυσόστομο Σοφιανό που σε χαιρετισμό του με την ευκαιρία της έναρξής τους στις 13/12/1979 ανέφερε, ανάμεσα σε άλλα, ότι «μια τέτοια ενασχόληση οπωσδήποτε θα δείξει τη στενή σχέση της λογοτεχνίας της Κύπρου με την ευρύτερη Ελληνική. Θα την εντάξει δηλαδή στα φυσικά της πλαίσια, δείχνοντας ταυτόχρονα τις μόνιμες πηγές της αλλά και τις ιδιαιτερότητές της […]» και εκτιμούσε ορθά ότι το έργο της Ένωσης Λογοτεχνών Κύπρου, που εγκαινιαζόταν με τις διαλέξεις εκείνες, θα αποτελούσε «τον σπινθήρα για μια συνεχή και συστηματική μελέτη της λογοτεχνίας μας […]».[12]
Η προβολή και η διάδοση της λογοτεχνίας μας προωθήθηκε και με τη θεσμοθέτηση, από το 2008, του Βραβείου «Γ.Φ. Πιερίδης» για συνολική προσφορά στην κυπριακή λογοτεχνία, το οποίο έχει απονεμηθεί σε εννέα, μέχρι σήμερα, σημαντικούς συγγραφείς[13] για την προσφορά τους στα κυπριακά γράμματα. Θεωρούμε ότι θα ήταν καλό, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης δέκα χρόνων από τη δημιουργία του Βραβείου, να συγκεντρωθούν όλα τα κείμενα και οι ομιλίες που εκφωνήθηκαν στις τελετές απονομής και να εκδοθούν σε έναν τόμο. Εκτός από το Βραβείο Συνολικής Προσφοράς «Γ.Φ. Πιερίδη», η Ε.Λ.Κ. καθιέρωσε από τη δεκαετία του 2000 τον Δικοινοτικό Διαγωνισμό Ποίησης και Διηγήματος για νέους λογοτέχνες. Με αυτό τον τρόπο αφενός ενθαρρύνονται νέοι δημιουργοί να αναπτύξουν τις δυνατότητές τους στον χώρο της λογοτεχνίας, ενώ παράλληλα επιδιώκεται η επικοινωνία, η επαφή και η συνεργασία με την ομόλογη τουρκοκυπριακή Ένωση Κυπρίων Συγγραφέων και Καλλιτεχνών.
Η συνεργασία με το πιο πάνω σωματείο είναι συνεχής και επεκτείνεται, πέρα από τον Δικοινοτικό Διαγωνισμό και την έκδοση κάθε χρόνο του τόμου με τα βραβευμένα λογοτεχνικά κείμενα, σε συνδιοργανώσεις δικοινοτικών εκδηλώσεων, σε μεταφράσεις κειμένων και πολλές άλλες δραστηριότητες που προάγουν την αμοιβαία κατανόηση και την ειρηνική συνύπαρξη. Ενδεικτικά σημειώνουμε την κοινή εκδήλωση της Ε.Λ.Κ. με την αντίστοιχη Ένωση των Τουρκοκυπρίων στην Καρπασία, το 2007, εναντίον της καταστροφής του Πενταδάκτυλου, με τη παράνομη λατόμευσή του, στο πλαίσιο της οποίας πραγματοποιήθηκε ποιητικό εργαστήρι. Πολλά υπολείπονται να γίνουν ώστε να φτάσει η λογοτεχνία καθεμιάς από τις δύο κοινότητες στο ευρύτερο αναγνωστικό της άλλης, με περισσότερες μεταφράσεις και με την αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας.
Μια άλλη πτυχή της προβολής και της διάδοσης της λογοτεχνίας μας στο εσωτερικό ήταν η συστηματική προσπάθεια που καταβλήθηκε εξαρχής από την Ένωση Λογοτεχνών Κύπρου για την εισαγωγή της κυπριακής λογοτεχνίας στην εκπαίδευσή μας. Όπως συνάγεται από τη μελέτη των Πρακτικών των Διοικητικών Συμβουλίων, το θέμα αυτό απασχόλησε συστηματικά την Ένωση κατά την πρώτη εικοσαετία της λειτουργίας της. Στο διάστημα αυτό, με συνεχείς επαφές και υποβολή υπομνημάτων προς την αρμόδια αρχή, υποβλήθηκαν απόψεις που υποβοήθησαν την ένταξη της λογοτεχνίας μας στα Αναλυτικά Προγράμματα Δημοτικής και Μέσης Εκπαίδευσης, στο πλαίσιο της ευρύτερης νεοελληνικής λογοτεχνίας. Εκείνα που μπορούμε τώρα να επιδιώξουμε είναι, αφενός, τη συστηματικότερη ένταξη της κυπριακής λογοτεχνίας στα προγράμματα σπουδών της Ανώτατης Εκπαίδευσης και, αφετέρου, με την επικουρία της σύγχρονης τεχνολογίας, τη συστηματική επικοινωνία των λογοτεχνών μας με τους νέους μας στα σχολεία και στα πανεπιστήμια, με επισκέψεις, εκδηλώσεις και άλλες δραστηριότητες, για την ανάπτυξη της φιλαναγνωσίας και για τη διεύρυνση του αναγνωστικού κοινού των Κυπρίων λογοτεχνών.
Η προβολή και η διάδοση της λογοτεχνίας μας στο εξωτερικό και παράλληλα η προβολή σημαντικών μορφών της ευρύτερης νεοελληνικής και της ξένης λογοτεχνίας στο κυπριακό κοινό δεν παρέμεινε απλή διακήρυξη στη Συστατική Πράξη της Ε.Λ.Κ.˙ αντίθετα αποδόθηκε σε αυτήν ιδιαίτερη έμφαση σε όλα τα χρόνια της λειτουργίας του σωματείου. Από τη μελέτη της σχετικής αλληλογραφίας διαπιστώνουμε ότι, από τους πρώτους μήνες λειτουργίας της, η Ένωση ανέπτυξε σχέσεις συνεργασίας με την Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών και την Ένωση Σοβιετικών Συγγραφέων και αργότερα και με άλλες Εταιρείες Λογοτεχνών. Στο πλαίσιο αυτής της συνεργασίας, αντιπροσωπεία της Ένωσης επισκέφθηκε την Αθήνα και τη Μόσχα τον Μάιο του 1980, για «τελική διευθέτηση […] προγράμματος εκδηλώσεων με την Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών» και για «την υπογραφή πρωτοκόλλου με την Ένωση Σοβιετικών Συγγραφέων»,[14]αφού είχε προηγηθεί επίσκεψη τριμελούς αντιπροσωπείας της τελευταίας στην Κύπρο, τον Σεπτέμβριο του 1979.[15]Τον Δεκέμβριο του 1980τριμελής σοβιετική αντιπροσωπεία επισκέφθηκε για δεύτερη φορά την Κύπρο και συζήτησε με το Δ.Σ. της Ε.Λ.Κ. τρόπους «πρακτικής εφαρμογής των προνοιών της συμφωνίας αρχών που υπογράφτηκε από τις δύο Ενώσεις τον Μάη του 1980», ενώ κατά την ίδια επίσκεψη υπογράφηκε ένα διετές πρόγραμμα συνεργασίας «και ανταλλαγών μεταξύ των δύο Ενώσεων», για «προβολή της κυπριακής λογοτεχνίας στη Σ. Ένωση και της σοβιετικής λογοτεχνίας στην Κύπρο».[16] Η συνεργασία των δύο πλευρών συνεχίστηκε στα επόμενα χρόνια, ενώ επαφές έγιναν με τις εταιρείες λογοτεχνών και άλλων χωρών, όπως λ.χ. της Ανατολικής Γερμανίας, της Πολωνίας και της Τσεχοσλοβακίας. Σημαντικές ήταν επίσης οι επισκέψεις των Λουί Αραγκόν (1981) και του Αζίζ Νεσίν (1990) στην Κύπρο. Μάλιστα, στη δεύτερη περίπτωση, έγινε κάτι πρωτοφανές, όπως αναφέρει η Έλλη Παιονίδου: «Μια ομάδα από την Ένωση Λογοτεχνών συνοδεύσαμε τον Αζίς Νεσίν στην κατεχόμενη Λευκωσία. Ήταν εκεί και η Νεσιέ Γιασίν και πολλοί άλλοι τουρκοκύπριοι συγγραφείς, σε συγκέντρωση υπό τα άγρυπνα βλέμματα των μυστικών αστυνομικών του Ντενκτάς. Ατρόμητος ο Αζίς, τον θυμάμαι να σηκώνεται όρθιος και να παρουσιάζει με περηφάνια τους φίλους του τους ελληνοκύπριους συγγραφείς και να απαντά σε προκλητικές ερωτήσεις κάποιων παρευρισκομένων στη συγκέντρωση».[17]
Αξιοσημείωτη είναι επίσης η εκδήλωση της Ε.Λ.Κ., σε συνεργασία με την Υπάτη Αρμοστεία της Ινδίας για την παρουσίαση του ποιητικού έργου του Ινδού πρωθυπουργού Ατάλ Μπιχαρί Βαζπεί, που πραγματοποιήθηκε στις 21 Μαΐου 2003, αφού είχε προηγηθεί την προηγούμενη χρονιά η έκδοση από τις Πολιτιστικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού 21 μεταφρασμένων από τον Γ. Μολέσκη ποιημάτων του.[18]
Η συνεργασία με την Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών, με άλλα λογοτεχνικά σωματεία της Ελλάδας και με μεμονωμένους λογοτέχνες ήταν αδιάλειπτη. Ως αποτέλεσμα των επαφών αυτών, πραγματοποιήθηκαν σημαντικές εκδηλώσεις, όπως για παράδειγμα, οι επισκέψεις του Γιάννη Ρίτσου στην Κύπρο και η συναντήσεις του με το Δ.Σ. της Ένωσης (1979, 1989),[19] η Τιμητική Εκδήλωση για τον Νικηφόρο Βρεττάκο (1990),[20] οι εκδηλώσεις για τον Άγγελο Σικελιανό και τον Γιάννη Ρίτσο (1991), τον Μανόλη Αναγνωστάκη (1997), τον Τίτο Πατρίκιο (1998), τον Τάκη Σινόπουλο (2001),[21]η ημερίδα για τα 150 χρόνια από τον θάνατο του Διονύσιου Σολωμού (2007) και πολλές άλλες. Αντίστοιχα, κατά καιρούς, αντιπροσωπείες της Ε.Λ.Κ. μετείχαν σε εκδηλώσεις για την κυπριακή λογοτεχνία στην Ελλάδα.
Ειδικά για την προβολή της λογοτεχνίας μας από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης στην Κύπρο και την Ελλάδα σημειώνουμε τις συνεχείς επαφές των εκάστοτε Διοικητικών Συμβουλίων και την υποβολή υπομνημάτων εκ μέρους τους προς το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου, με κύριο αίτημα την αύξηση του ραδιοφωνικού και τηλεοπτικού χρόνου για θέματα λογοτεχνίας και σύγχρονων κυπριακών εκδόσεων. Δυστυχώς τα αποτελέσματα των πιο πάνω προσπαθειών δεν ήταν και εξακολουθούν να μην είναι τα αναμενόμενα (παρά τις ελάχιστες εξαιρέσεις στο ραδιόφωνο), για λόγους που δεν έχουμε τον χρόνο να αναλύσουμε εδώ. Σημειώνεται ότι οι παλαιότερες πρακτικές του ΡΙΚ για δημοσίευση κυπριακών διηγημάτων στο Ραδιοπρόγραμμα και για ραδιοφωνική ή τηλεοπτική παρουσίαση αξιόλογων έργων της λογοτεχνίας μας ή σημαντικών εκδηλώσεων των λογοτεχνικών σωματείων έχουν πλέον εγκαταλειφθεί.
Ιστορική είναι η επιστολή (ημερ.: 10/8/1987) του Ιάκωβου Καμπανέλλη, τότε Αντιπροέδρου του Δ.Σ. της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, με την οποία απευθυνόταν στο Δ.Σ. της Ε.Λ.Κ. και ζητούσε συνεργασία για προβολή της κυπριακής λογοτεχνίας στην Ελλάδα.[22]Ακολούθησε επίσκεψη τριμελούς αντιπροσωπείας του Δ.Σ. (από τους Θ. Κουγιάλη, Αχ. Πυλιώτη και Χρ. Χατζήπαπα) στην Ε.Ρ.Τ. (1988), με ικανοποιητικά αποτελέσματα.[23] Στο σχετικό υπόμνημα με ημερομηνία 28/3/1988 εκφράζονται «θερμές ευχαριστίες προς την Ελληνική Ραδιοφωνία – Τηλεόραση για την απόφασή της να προβάλει την Κυπριακή λογοτεχνία στον ελλαδικό χώρο», υποβάλλονται συγκεκριμένες εισηγήσεις για τον σκοπό αυτό και τέλος σημειώνεται ότι η προσφορά της Ε.Ρ.Τ. στους λογοτέχνες της Κύπρου «φανερώνει την έμπρακτη συμπαράσταση της μητροπολιτικής Ελλάδας προς τον αλύτρωτο Ελληνισμό της Μεγαλονήσου».[24]
Κορυφαία, ωστόσο, στιγμή στον τομέα της ανάπτυξης των διεθνών σχέσεων της Ένωσης Λογοτεχνών Κύπρου, ήταν αναμφίβολα η ένταξή της στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συγγραφέων (EWC) που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της 17ης Συνόδου του Συνεδρίου Ευρωπαίων Συγγραφέων στο Κόβεντρι της Μ. Βρετανίας (11-13 Μαΐου 2001). Στη σύνοδο αυτή ο τότε πρόεδρος της Ε.Λ.Κ. Χρ. Χατζήπαπας καλούσε το Συμβούλιο να ζητήσει με παρέμβασή του από τις κατοχικές αρχές «να θέσουν τέρμα στην παραπέρα καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κύπρου και να επιτρέψει τις συναντήσεις μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων συγγραφέων, όπως και των επαφών μεταξύ διαφόρων ομάδων του πληθυσμού».[25]Αξιοσημείωτη είναι, βέβαια, και η συνδιοργάνωση από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συγγραφέων και την Ένωση Λογοτεχνών Κύπρου της τρίτης διεθνούς συνόδου συγγραφέων «MareNostrum ΙΙΙ» (5-7 Νοεμβρίου 2004), στη Λευκωσία, στην οποία έλαβαν μέρος συνολικά είκοσι επτά χώρες, ανάμεσα στις οποίες και η Τουρκία,[26] καθώς επίσης και Τουρκοκύπριοι λογοτέχνες, η παρουσία των οποίων χαιρετίστηκε από τον τότε Υπουργό Παιδείας και Πολιτισμού Πεύκιο Γεωργιάδη, ο οποίος ανέφερε ότι «η συνεργασία των Κύπριων λογοτεχνών, στα πλαίσια αυτού του συνεδρίου, είναι η καλύτερη απόδειξη για τη δύναμη της λογοτεχνίας και της τέχνης γενικότερα, που μπορεί να κατακρημνίζει τα τεχνητά τείχη του μίσους και του διαχωρισμού και να συνενώνει τους ανθρώπους για την εξυπηρέτηση ειρηνικών στόχων και επιδιώξεων».[27]Έκτοτε η δραστηριοποίηση της Ε.Λ.Κ. στην ευρύτερη ευρωπαϊκή οικογένεια συγγραφέων είναι συνεχής και αδιάλειπτη έως και σήμερα, με επόμενη ενέργειά μας την επικείμενη εκπροσώπηση της οργάνωσης στη Γενική Συνέλευση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Συγγραφέων, στο Minsk της Λευκορωσίας (3 και 4 Ιουνίου 2018).
Μια άλλη σημαντική δράση της Ε.Λ.Κ. αφορά τη συμμετοχή της Κύπρου από το 2010 στον θεσμό του Ευρωπαϊκού Βραβείου Λογοτεχνίας, το οποίο χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που ανέθεσε την οργάνωσή του στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συγγραφέων, τον Ευρωπαϊκό Σύνδεσμο Εκδοτών και τον Ευρωπαϊκό Σύνδεσμο Βιβλιοπωλών. Από τη χρονιά της θεσμοθέτησης του βραβείου αυτού, το οποίο είναι βραβείο πεζογραφίας για εξελισσόμενους συγγραφείς (με το οποίο ήδη τιμήθηκαν τρία μέλη μας),[28] η Ένωση Λογοτεχνών Κύπρου έχει τον συντονιστικό ρόλο και προεδρεύει της κυπριακής επιτροπής διά του εκπροσώπου της, Γιώργου Μολέσκη.
Είναι, επομένως, ιδιαίτερα σημαντική η ανάπτυξη της συνεργασίας μεταξύ των λογοτεχνών μας και των λογοτεχνών του εξωτερικού η οποία ενισχύεται και από την ένταξή μας στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συγγραφέων και τη συμμετοχή μας σε ευρωπαϊκούς λογοτεχνικούς θεσμούς και διοργανώσεις. Είναι, επίσης, αξιοσημείωτες οι συνεργασίες μας με το βουλγαρικό λογοτεχνικό περιοδικό Πλάμακ, που είχε ως αποτέλεσμα την έκδοση ανθολογίας κυπριακής λογοτεχνίας στη βουλγαρική γλώσσα (2008), και με την Εταιρία Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης, που υλοποιήθηκε κατά την προηγούμενη τετραετία, ενώ πρόσφατα υποβλήθηκεσ’ εμάς πρόταση εκ μέρους της Εταιρίας Συγγραφέων της Λιθουανίας για ανάπτυξη διμερών επαφών, συνεργασίας και ανταλλαγών επισκέψεων.
Όλες αυτές οι επαφές και ενέργειες δεν αποσκοπούν μόνο στην προβολή των λογοτεχνών μας, αλλά κυρίως στην ανάδειξη της λογοτεχνίας ως έκφρασης της αγωνίας των σκεπτόμενων ανθρώπων για τα καυτά προβλήματα του τόπου μας και για τα μείζονα παγκόσμια προβλήματα. Η λογοτεχνία και ο πολιτισμός, όπως λέχθηκε πολλές φορές, είναι η κυριότερη μορφή αγώνα για τη διασφάλιση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, καθώς και για την απελευθέρωση από τους ποικίλους καταναγκασμούς που εξουθενώνουν τον σύγχρονο άνθρωπο, σε συλλογικό και ατομικό επίπεδο.
Είναι γι’ αυτό που είμαστε αισιόδοξοι ότι η Ένωση Λογοτεχνών Κύπρου θα συνεχίσει να προσφέρει στα πολιτιστικά δρώμενα του τόπου μας και στις επόμενες δεκαετίες, με τον ίδιο δυναμισμό που τη διακρίνει σήμερα, παρά τις πολύ μεγάλες και μέχρι στιγμής ανυπέρβλητες οικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει. Η αύξηση των ενεργών μελών μας το τελευταίο διάστημα και η συνεχής υποβολή αιτήσεων για εγγραφή νέων μελών είναι ενδείξεις θετικών προοπτικών περαιτέρω ανάπτυξης της Ένωσης Λογοτεχνών Κύπρου στα επόμενα χρόνια. Θεωρούμε ότι, με την εξεύρεση των αναγκαίων οικονομικών πόρων και τη διεύρυνση των συνεργασιών μας με τους φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης και άλλους οργανισμούς, δεν θα στηριζόμαστε αποκλειστικά στις κρατικές χορηγίες, όπως συμβαίνει από την ίδρυσή μας μέχρι σήμερα. Αυτό το βήμα είναι περισσότερο από αναγκαίο, αν θέλουμε να συνεχίσει η Ένωσή μας την προσφορά της στην κυπριακή κοινωνία με σθένος, δημιουργικότητα,ανανεωτική προοπτική, πνευματική εγρήγορση, κοινωνική ευαισθησία και αξιόλογη παιδευτική συμβολή.Προσφορά που οφείλεται πρωτίστως στους πρωτεργάτες της Ένωσης Λογοτεχνών Κύπρου, δηλαδή τα ιδρυτικά μας μέλη.
Αγαπητά ιδρυτικά μέλη της Ένωσης Λογοτεχνών Κύπρου,
Αγαπητές οικογένειες των εκλιπόντων ιδρυτικών μελών,
Εκ μέρους του Δ.Σ. και των μελών της Ε.Λ.Κ. σάς εκφράζω τις θερμές ευχαριστίες μας για την προσφορά σας, που γνωρίζουμε ότι ήταν κοπιώδης και συστηματική. Προσφέρατε μεγάλο μέρος του χρόνου σας στην Ένωση και ευρύτερα στη λογοτεχνία μας. Σας ευγνωμονούμε γι’ αυτό και σας αποδίδουμε την οφειλόμενη τιμή για τη σημαντική σας συμβολή στον χώρο της λογοτεχνίας. Με την ευκαιρία αυτή, καλούμε τόσο εσάς όσο και τα κατά καιρούς μέλη των Δ.Σ. και γενικά όλα τα μέλη μας, να μας βοηθήσετε, με την παραχώρηση αρχειακού ή άλλου υλικού που αφορά τις δραστηριότητες της Ένωσης από το 1978 έως σήμερα, στην προσπάθειά μας για εμπλουτισμό, επιστημονική τεκμηρίωση του Αρχείου της Ε.Λ.Κ. και ασφαλή φύλαξή του, τόσο σε έντυπη όσο και σε ηλεκτρονική μορφή, καθότι είναι μια σημαντική ψηφίδα της σύγχρονης πολιτισμικής μας ιστορίας.
Να είστε, λοιπόν, βέβαιοι ότι η εργασία και οι κόποι που καταβάλατε εκτιμώνται από τις νεότερες γενιές, οι οποίες στηρίζονται στη δική σας παρακαταθήκη για να συνεισφέρουν και αυτές, στο μέτρο των δυνάμεών τους, στον πολιτισμό του τόπου μας, που μόνο τότε θα δικαιωθεί, αν τοποθετηθεί στο επίκεντρο της ζωής όλων των πολιτών, για να την εξυψώνει και να τη νοηματοδοτεί, στις δύσκολες τοπικές, περιφερειακές και διεθνείς συνθήκες, που απαιτούν άγρυπνες συνειδήσεις, πνευματική καλλιέργεια, αγωνιστική στάση και διεκδίκηση για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, την ελευθερία και την πρόοδο.
Σας ευχαριστούμε.
[1]Τη μαρτυρία οφείλουμε στον Κλείτο Ιωαννίδη, τον οποίο και ευχαριστούμε για την παραχώρηση της σχετικής συνέντευξης, που ζητήθηκε από όλα τα ιδρυτικά μέλη της Ε.Λ.Κ. Εφεξής: Ιωαννίδης: Συνέντευξη…
[2]Επιστολή ημερ. 10/5/1978: Αρχείο Ε.Λ.Κ. Τα λοιπά μέλη του ιδρυτικού Δ.Σ. της Ε.Λ.Κ. ήταν: Αντιπρόεδρος: Άνθος Λυκαύγης, Γενικός Γραμματέας: Γιάννης Κατσούρης, Ειδικός Γραμματέας: Αχιλλέας Πυλιώτης, Ταμίας: Θεοκλής Κουγιάλης, Σύμβουλοι: Πολύβιος Νικολάου, Ευγενία Παλαιολόγου Πετρώνδα, Νέαρχος Γεωργιάδης και Χριστάκης Γεωργίου.
[3]«Συστατική Πράξις Σωματείου “Ένωση Λογοτεχνών Κύπρου”, 7/5/1978»: Αρχείο Ε.Λ.Κ.
[4]Πρακτικά Δ.Σ. Ε.Λ.Κ., 2 Μαρτίου 1981: Αρχείο Ε.Λ.Κ.
[5]Γραφείον Τύπου και Πληροφοριών, «Το Διοικητικό Συμβούλιο της Ενώσεως Λογοτεχνών επισκέφθηκε τον Υπουργό Παιδείας», Ανακοινωθέν αρ. 8, 20 Μαΐου 1978: http://www.piopressreleases.com.cy/easyconsole.cfm/page/search (ανάκτηση: 17/02/18).
[6]Αναφέρουμε ενδεικτικά τη συζήτηση που διοργανώθηκε από την Ε.Λ.Κ. και την Πνευματική Στέγη Λευκωσίας με θέμα «Η αποστολή του λογοτέχνη σήμερα». Επιστολή Γ. Κατσούρη προς Μορφωτική Υπηρεσία Υπουργείου Παιδείας, ημερ. 6/8/1980: Αρχείο Ε.Λ.Κ.
[7]Μια από τις πρώτες ενέργειες του πρώτου Δ.Σ. της Ε.Λ.Κ. ήταν η συνάντηση στις 22 Δεκεμβρίου 1978 με τον τότε Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, κατά την οποία συζητήθηκαν «διάφορα θέματα σχετικά με την πνευματική ζωή του τόπου», καθώς και «το πρόβλημα της οικονομικής ενισχύσεως των δυσπραγούντων λογοτεχνών και καλλιτεχνών». Ως αποτέλεσμα της πιο πάνω συνάντησης, καταβλήθηκε από το κράτος εφάπαξ ποσόν 150 λιρών σε 12 δυσπραγούντες λογοτέχνες και καλλιτέχνες. Βλ. Γραφείον Τύπου και Πληροφοριών, Ανακοινωθέν αρ. 15, 22 Δεκεμβρίου 1978: http://www.piopressreleases.com.cy/easyconsole.cfm/page/search (ανάκτηση: 17/02/18).
[8]Βλ. Νέα Εποχή 234-235 (1995) 6-26.
[9]Βλ. ό.π. 242 (1997) 4-19.
[10]Βλ. ό.π. 260 (2000) 4-20.
[11]Βλ. ό.π. 268-269 (1995) 13-20.
[12]Βλ. «Χαιρετισμός του Υπουργού Παιδείας δρα Χρυσόστομου Σοφιανού με την ευκαιρία της έναρξης της σειράς διαλέξεων “Κυπριακή Λογοτεχνία – Οι ρίζες”, που οργανώνουν η Ένωση Λογοτεχνών Κύπρου και η Πνευματική Στέγη Λευκωσίας», Γραφείον Τύπου και Πληροφοριών, Ανακοινωθέν αρ. 18, 13 Δεκεμβρίου 1979: http://www.piopressreleases.com.cy/easyconsole.cfm/page/search (ανάκτηση: 17/02/18).
[13]Με το Βραβείο Γ.Φ. Πιερίδης έχουν τιμηθεί οι εξής λογοτέχνες: Μαρία Πυλιώτου (2008), Πάνος Ιωαννίδης (2009), Χριστάκης Γεωργίου (2010), Θεοκλής Κουγιάλης (2012), Ντίνα Κατσούρη (2013), Ήβη Μελεάγρου (2014), Μαρία Αβρααμίδου (2016), Χρίστος Χατζήπαπας (2017) και Κώστας Βασιλείου (2018).
[14]Επιστολή Δ.Σ. Ε.Λ.Κ. προς Γραφείο Δημοσίων Πληροφοριών, ημερ. 14 Απρ. 1980: Αρχείο Ε.Λ.Κ.
[15]Για την πρώτη επίσκεψη της αντιπροσωπείας της Ένωσης Σοβιετικών Συγγραφέων και για τη συνάντησή της με τον Υπουργό Παιδείας, βλ. Γραφείον Τύπου και Πληροφοριών, «Επισκέψεις στον Υπουργό Παιδείας», Ανακοινωθέν αρ. 6, 18 Σεπτεμβρίου 1979: http://www.piopressreleases.com.cy/easyconsole.cfm/page/search (ανάκτηση: 17/02/18).Όπως σημειώνεται στο Ανακοινωθέν, «κατά τη συνάντηση συζητήθηκαν θέματα που αφορούν την κυκλοφορία και προβολή της Κυπριακής Λογοτεχνίας στη Σοβιετική Ένωση».
[16]Σύνταξη: «Συνεργασία Σοβιετικών και Κυπρίων λογοτεχνών», Νέα Εποχή 145 (Νοέμβρ-Δεκ. 1980) 145.
[17]Συνέντευξη Έλλης Παιονίδου στην Ε.Λ.Κ., ημερ. 15 Ιαν. 2018, την οποία και ευχαριστούμε.
[18]Γραφείον Τύπου και Πληροφοριών, Ανακοινωθέν Βουλής των Αντιπροσώπων, αρ. 173, 21 Μαΐου 2003.
[19]Νέα Εποχή 137-138 (Ιούλ-Οκτ. 1979) 21. Για τη δεύτερη επίσκεψη, βλ. Συνέντευξη Έλλης Παιονίδου…
[20]Ένωση Λογοτεχνών Κύπρου, Εκδήλωση προς τιμή του Νικηφόρου Βρεττάκου (19 Οκτωβρίου 1990), Λευκωσία, 1990.
[21]Βλ. Νέα Εποχή 268-269 (2001) 4-12.
[22]Πρακτικά Δ.Σ. Ε.Λ.Κ., 14 Οκτωβρίου 1987: Αρχείο Ε.Λ.Κ.
[23]Πρακτικά Δ.Σ. Ε.Λ.Κ.: 17 Μαρτίου 1988, 13 Απριλίου 1988: Αρχείο Ε.Λ.Κ.
[24]Υπόμνημα Ε.Λ.Κ. προς Ε.Ρ.Τ.: «Προβολή της Κυπριακής Λογοτεχνίας από την Ελληνική Ραδιοφωνία – Τηλεόραση», ημερ. 28/3/1988: Αρχείο Ε.Λ.Κ.
[25]Σύνταξη, «Η Ένωση Λογοτεχνών Κύπρου μέλος της ευρωπαϊκής οικογένειας συγγραφέων», Νέα Εποχή 266 (2001) 5-6.
[26]Σύνταξη, «MareNostrum ΙΙI». Μια τιμητική για την Κύπρο σύνοδος του Ευρωπαϊκού Κογκρέσου Συγγραφέων», Νέα Εποχή 284 (Άνοιξη 2005) 4.
[27]Γραφείον Τύπου και Πληροφοριών, «Χαιρετισμός του Υπουργού Παιδείας και Πολιτισμού κ. Πεύκιου Γεωργιάδη στο Ευρωπαϊκό Λογοτεχνικό Συνέδριο “Mare nostrum III” που διοργανώνει η ΄Ενωση Λογοτεχνών Κύπρου»,5Νοεμβρίου2004: http://www.piopressreleases.com.cy/easyconsole.cfm/page/search (ανάκτηση: 17/02/18).
[28]Με το Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας έχουν τιμηθεί οι εξής πεζογράφοι μας: Μυρτώ Αζίνα (2010), Αιμίλιος Σολωμού (2013) και Αντώνης Γεωργίου (2016).
